مسجدی به نام آرد خرما

مجموعه: مکانهای تاریخی ایران

آب و هوای معتدل یزد این روزها بهترین گزینه سفرهای پاییزی شما به شمار می رود. شهری که با بافت تاریخی و سنتی اش، هربار برگ تازه ای برای شما رو می کند و گوشه ای از شگفتی های معماری اش را به شما نشان می دهد. این بار اگر گذارتان به یزد افتاد، سری به اردکان و بافت تاریخی محله قلعه سیف بزنید تا با یکی از کوچک ترین مساجد تاریخی این شهر آشنا شوید. مسجدی به نام آرد خرما که شنیدن نام عجیب آن، بدون شک اصلی ترین انگیزه گردشگران برای سر زدن به خیابان امام خمینی اردکان به شمار می رود!

به اردکان که رسیدید، کافیست سراغ خیابان امام خمینی (ره) و کوچه دروازه میرمحمدصالح را از اهالی شهر بگیرید. جایی که ساده ترین و کوچک ترین مسجد تاریخی یزد در انتهای کوچه جا خوش کرده و تاریخچه عجیبش را برای شما روایت می کند.

مسجد آرد خرما را اگرچه تمام مردم اردکان می شناسند اما کمتر کسی است که از وجه تسمیه و علت نامگذاری آن خبر داشته باشد. نقل قول های شفاهی حکایت از تاجری اهل شاهرود دارند که به علت مرگ شترش مدتی در اردکان ساکن بود تا این که مردم به او پیشنهاد کردند در محل اقامتش مسجدی بنا کند. تاجر که در آن زمان دست خالی بود، به اهالی می گوید که پولی برای دستمزد دادن به کارگران ندارد اما حاضر است به جای پول، آرد و خرما تهیه کرده و مزد کارگران را با آرد و خرما بدهد. دستمزدی که بعدها به عنوان نام مسجد سرزبان ها می افتد و از آن زمان تا به حال تغییری نمی کند.

اما روایت دیگری هم از روزهای فقر مردم در اردکان شنیده می شود که مجبور بودند در آسیایی که پشت مسجد وجود داشت هسته خرما را به آرد تبدیل کنند و روزگار بگذرانند و درست به همین دلیل این مسجد آرد خرما نام گرفته است.

سبک معماری مسجد آردخرما شبیه به سبک بناهای دوره صفویه است اما کارشناسان میراث فرهنگی چندان مطمئن نیستند که قدمت این بنا به دوران صفویه برسد. دلیل آنها زیلوی قاجاری شبستان مسجد که چند سال پیش به سرقت رفت و البته وقف نامه هایی که از دوران قاجاریه در مسجد باقی مانده و هر دو در قرن سیزدهم هجری قمری ثبت شده اند. یکی از این وقف نامه ها مربوط به قرائت قرآن است و دیگری روغن چراغ.

اگر گذارتان به مسجد آرد خرما بیفتد می بینید که این مسجد کوچک هم مثل مساجد محلی دیگر بهره ای از گچبری و تزئینات خاص معماری نبرده است. سقف این مسجد به روش طاق و تعویزه پوشیده شده و یک چهارم از فضای آن به نشیمن گاه، بخش سردر و ورودی اختصاص دارد.

این مسجد در جهت غربی، شرقی ساخته شده و در آن سه طاقچه محرابی برای قرار دادن قرآن ها دیده می شود.

محراب مسجد هم در قسمت جنوبی آن قرار دارد که یک بادگیر کوچک در آن به چشم می خورد. این روزها با وقف یک خانه 100 متری که در کنار مسجد قرار داشته است، مسئولان میراث فرهنگی یزد تصمیم به گسترش بنای مسجد گرفته اند و قرار است این مسجد را بازسازی کنند.



دور دنیا با یک کلیک

• قلعه زیبای دزک چهارمحال و بختیاری
• کاخ هشت بهشت آثار زیبای اصفهان
• با باغ گلشن طبس آشنا شویم
• زواره شهری کوچک از آبادی های کهن ایران
• سرای زیبای مشیر در شیراز
• سی و سه پل یکی از آثار زیبای اصفهان

تخت رستم تهران

مجموعه: مکانهای تاریخی ایران

اثر باستانی تخت رستم که یکی از آتشکده‌های مهم منطقه شهریار استان تهران در دوران ساسانی بوده است؛ در دهستانجوقین و در حدود ۲۰ کیلومتری غرب شهریار؛ در کنار روستای قجر تخت رستم واقع است. بنا بر تحقیق آنوبانینی در این آتشکده، آتش در حجره‌های وسط محوطه مدور سنگی روشن بوده است که در شب از حدود صدو پنجاه کیلومتری در معرض دید قرار داشته است. در قسمت پائین کوه یک سکو و یک بنای کوچک وجود دارد.

تخت رستم تهران

این بنای کوچک که در ۱۵ متری سکو قرار دارد و تقریباً سالم مانده است سقف کوتاهی دارد؛ فاصله راس گنبد آن تا سطح زمین ۲۳۸ سانتیمتر بوده و دارای دو مدخل با طاق هایی به سبک معماریهای پیش از اسلام است. این کوه محل بازی فیلم مردان آنجلس بوده است
.



دور دنیا با یک کلیک

• قلعه زیبای دزک چهارمحال و بختیاری
• کاخ هشت بهشت آثار زیبای اصفهان
• با باغ گلشن طبس آشنا شویم
• بنای تاریخی قلعه اردشیر در کرمان-تصویری
• زواره شهری کوچک از آبادی های کهن ایران
• سرای زیبای مشیر در شیراز

دخمه خاموش یزد

مجموعه: مکانهای تاریخی ایران

یزد با دخمه هایش شما را به دنیای مردگان پیش از اسلام و زرتشتیان صدها سال قبل ایران می برد. دنیایی تاریک و خاموش که شگفت انگیزی را در معماری و آداب و رسوم و نام و نشانش حفظ کرده است.

برج خاموشان را به نام برج سکوت یا دخمه زرتشتیان هم می شناسند. برجی در 15 کیلومتری جنوب شرقی یزد که در حوالی منطقه صفائیه و روی یک کوه رسوبی و کم ارتفاع به نام کوه دخمه قرار گرفته است. دخمه در فرهنگستان‌های مختلف معانی مختلفی دارد؛ مثل گورخانه گبران، سردابه‌ مردگان، خانه زیر زمین برای مردگان، گور و گورستان زرتشتیان. زرتشتیان اگرچه این روزها مردگان خود را در قبر دفن می کنند، اما در گذشته اموات را به دخمه می بردند و با آیین خاصی در مرکز این دخمه ها قرار می دادند.

اگر گذارتان به این منطقه بیفتد، دو عمارت سنگی مدور برج مانند را با فضایی میان تهی می بینید که یکی از آنها قدیمی‌تر و دیگری جدیدتر است. برج قدیمی به نام سازنده هندی آن مانکجی هاتریا نام گرفته است و برج جدیدتر که در دوره قاجاریه ساخته شده، گلستان نام دارد. گلستان 25 متر قطر و 6 متر ارتفاع دارد و مانکجی که باریک تر از گلستان ساخته شده، 15متر قطر دارد. زرتشتیان قدیم از فضای پیچ در پیچ دخمه ها برای دفن اموات خود استفاده می کردند تا اجساد مردگانشان طعمه کرکس ها نشود.

محل ساخت این دخمه ها که همه خارج از شهر قرار دارند، با محاسبات دقیقی انجام می شد تا با وزش باد و بارش باران، آلودگی به سمت شهر منتقل نشود. این دخمه ها همچنین از خشت خام و گچ ساخته می شدند تا آلودگی های ناشی از فساد مردگان به زمین نرسد.

سطح داخلی برج خاموشان به صورت پهنه‌ گردی است که تمام آن با تخته سنگ‌های بزرگ پوشیده شده و سه بخش زنانه و مردانه و بچگانه دارد.

در حقیقت، نوار دایره‌ انتهای دخمه که به دیوار اطراف دخمه چسبیده، مخصوص مردهاست و نوار دایره میانی بعد از قسمت مردها، به زن ها اختصاص دارد.

نوار دایره داخلی بعد از زن‌ها هم جایگاه کودکان بوده است. اما در مرکز همه این نوارها، یک چاه بزرگ به نام استودان (استخوان دان) است که محل دفن مردگان به حساب می آید.

در دامنه ضلع شمالی کوه دخمه چند عمارت خشت و گلی، آجری، سنگی و یا ترکیبی از این ها خواهید دید که به دوران صفویه تعلق دارند و از سازه های رفاهی این دوران به شمار می روند.



دور دنیا با یک کلیک

• قلعه زیبای دزک چهارمحال و بختیاری
• کاخ هشت بهشت آثار زیبای اصفهان
• با باغ گلشن طبس آشنا شویم
• بنای تاریخی قلعه اردشیر در کرمان-تصویری
• زواره شهری کوچک از آبادی های کهن ایران
• سرای زیبای مشیر در شیراز

آشنایی با گنبد علویان همدان

مجموعه: مکانهای تاریخی ایران

گنبد علویان در چهار باغ علویان در نزدیکی میدان امامزاده عبدالله شهر همدان قرار دارد. این اثر یکی از شاهکارهای معماری و گچ‌بری بعد از اسلام در همدان است، و طی شماره ۹۴ در تاریخ ۱۵/۱۰/۱۳۱۰ در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده‌است.

تاریخچه:

بر اساس شناسنامه فنی بنا، این گنبد یکی از یادمانهای متعلق به اواخر دوره سلجوقیان در قرن ششم هجری است که توسط خاندان علویان ابتدا به عنوان مسجد احداث شده بوده‌است. در دوره‌های بعد با ایجاد سردابی در زیر زمین به مقبره آن خاندان تبدیل گردیده‌است. خاقانی به کنایه از آن به عنوان گنبد سبز یاد نموده‌است و فرهنگ عامیانه مردم استان همدان نیز بر این امر دلالت دارد که می‌گوید:

دلا دوشم دلا دوشم دلا دوش به حق گنبد سبز سیه پوش

سیه‌پوش:

نام خانوادگی یک دسته از بازماندگان فعلی علویان در همدان هنوز هم «سیه‌پوش» است. راوندی صاحب مجمع التواریخ و القصص نیز از گنبد علویان به عنوان تریه اسلاف نام برده‌است. علت نام‌گذاری این بنا به «گنبد» علویان این بوده‌است که در گذشته‌های دور این بنا دارای گنبد بوده و در اثر گذشته زمان گنبد آن فرو ریخته‌است. همچنین علاقه شدید مردم به سادات و دوستداران امام علی و مدفون بودن دو تن از خاندان علویان در این بنا از دلایل دیگر این نامگذاری بوده‌است.

متاسفانه از هویت دقیق مدفونین اطلاعات دقیقی در دست نیست.



دور دنیا با یک کلیک

• قلعه زیبای دزک چهارمحال و بختیاری
• کاخ هشت بهشت آثار زیبای اصفهان
• با باغ گلشن طبس آشنا شویم
• زواره شهری کوچک از آبادی های کهن ایران
• سرای زیبای مشیر در شیراز
• سی و سه پل یکی از آثار زیبای اصفهان

بلندترین بنای خشتی ایران ( تصویری )

مجموعه: مکانهای تاریخی ایران

قلعه سیب، کلاسب یا قلعه سب فرقی ندارد که بلندترین بنای خشت و گلی ایران را با کدام نام بشناسید. این قلعه، با تاریخ کهنی که پشت سر گذاشته، زیباترین قلعه خاکی کشور لقب گرفته که در شرق بلوچستان قرار دارد. قلعه ای بازمانده از ساخت و سازهای ایران دوران اسلامی که در رده 27بنای تاریخی و پابرجای این استان قرار می گیرد.

قلعه سب را سیاسی ترین بخش از تاریخ شهرستان سراوان می دانند. جایی که بر اساس متون تاریخی، اولین منطقه در شرق بلوچستان بود که نیروهای ناصرالدین شاه در سال 1257 به آنجا رفتند تا تحرکات منطقه را زیر نظر بگیرند. با این حال، عمر این قلعه به سال ها قبل از قاجاریان بر می گردد. یعنی در دوره صفویه که طایفه بزرگزاده‌ها شروع به ساخت آن کردند و در سال های بعد، حکومت های دیگر آن را گسترش دادند. این قلعه بعد از دوران صفویه محل سکونت حاکمان شد و در عصر افشاریه یکی از اصلی ترین مقرهای نادرشاه به حساب می آمد.

قلعه سیب روی صخره‌ای کم ارتفاع ساخته شده و ارتفاع آن به 23متر می رسد. از قاعده بنا هر چه به سمت بالا می روید، اضلاع بنا کوچکتر می شود. به طوری که بنا در میانه، شکل هرمی ناتمام را پیدا کرده است.

اتاق های قلعه تنها در دو طبقه آن قرار گرفته اند که مساحت آن‌ها بر اساس کاربردشان متفاوت است. اما وجه اشتراک بیشتر آنها، تاقچه‌هایی است که به عنوان گاوصندوق از آن‌ها استفاده می شده است.

در قسمت جنوب شرقی بعضی از اتاق ها هم تاقچه‌ای وجود دارد که در داخل آن پله هایی تعبیه شده که یکی دو متر بالاتر به یک شکاف منتهی می‌شود. ظاهرا در زمان جلسات، یک نفر به عنوان جاسوس به صورت مخفیانه در این شکاف قرار می‌گرفته تا از سوء قصد به شاه جلوگیری کند!

اما شگفتی های قلعه به همین جا ختم نمی شود. قلعه سیب راهروهای پنهان دیگری هم دارد که حتی با یکی دوبار چرخ زدن در قلعه هم نمی توانید راه فرار از آنها را پیدا کنید! انبار، آشپزخانه، دستشویی زنانه و مردانه و آفتابگیر بخش های دیگری هستند که در طبقات این بنا می توانید ببینید.

قلعه ای به نام سیب

درباره وجه تسمیه این قلعه، عده ای معتقدند که نام قلعه «سب» از نام روستای «سیب» گرفته شده‌است. سب به معنی چشمه زار است و چون در گذشته چشمه های زیادی در این منطقه جاری بوده، این منطقه را سب نامیده اند. هنوز هم اگر در میان اقوام ساکن در سیستان و بلوچستان پرس و جو کنید، اقوامی را می بینید که با این نام شناخته می شوند.
قلعه سیب

خشت های پابرجا

اگر گذارتان به قلعه سیب بیفتد بناهای زیادی را در اطراف حیاط خواهید دید که کاربری شان از سکونتگاه تا محل نگهداری حیوانات متفاوت است.

این قلعه از خشت خامی ساخته شده که با ملاطی از تخم گیاه توتری محکم شده است. تیرکش هایی هم که در تمام قسمت‌های قلعه به چشم می خورد، علاوه بر استحکام بنا به دیده بان ها فضای کافی برای نظارت و مراقبت می داده اند. این تیرکش‌ها در دیوارهای ضخیم، راه باریکی را به صورت کمانی طی می‌کنند تا برای قرار دادن لوله تفنگ و دید مناسب برای شلیک مناسب باشند و امنیت را هم برای تیراندازان تامین کنند.

راه دستیابی:

برای دیدن قلعه سیب باید به 50 کیلومتری شهرستان سراوان سفر کنید و سراغ بلندترین بنای خشتی ایران را در شهر سیب سوران بگیرید. این بنا از سال 1370 تحت نظر سازمان میراث فرهنگی است و به همین دلیل می توانید امیدوار باشید که راهنمایان محلی شما را تا رسیدن به این بنا همراهی کنند.
قلعه سیب

گردآوری : پایگاه اینترنتی تکناز



دور دنیا با یک کلیک

• قلعه زیبای دزک چهارمحال و بختیاری
• کاخ هشت بهشت آثار زیبای اصفهان
• با باغ گلشن طبس آشنا شویم
• بنای تاریخی قلعه اردشیر در کرمان-تصویری
• زواره شهری کوچک از آبادی های کهن ایران
• سرای زیبای مشیر در شیراز